Po kilku godzinach lotu linami międzynarodowymi i krajowymi możemy przenieść się do Abakanu - stolicy Chakasji. W Chakasji po dziś dzień istnieją dwie mazurskie wioski – Znamienka i Aleksandrówka, założone na przełomie XIX i XX wieku stały się jednym z niewielu miejsc na świecie, gdzie można obecnie usłyszeć gwarę mazurską.
Mazurskie wioski na Syberii - to nieznana w Polsce historia, gdyż całe mazurskie rodziny skuszone przez władze carskie obietnicą nadania ziemi wyruszały koleją do odległej Chakasji z nadzieją na lepsze życie. Mazurzy wyjechali na Syberię na przełomie XIX i XX wieku dobrowolnie. Dla wielu z nich ziemia ta była miejscem samorealizacji. Polski kosiarz i siewca znajdował tam dobre warunki do rozwoju swych gospodarstw. Wiele polskich fortun tkwiło korzeniami w sybirskiej ziemi.
Obecnie Aleksandrówka – pierwsza wieś mazurska powstała w miejscu tożsamym dla krajobrazu mazurskiego. Mieszkańcy zachowali wiele tradycji domu mazurskiego. Elementy kultury tradycyjnej - zwyczaje, obrzędy, wierzenia i folklor jest dobrze pamiętany i co najważniejsze praktykowany. Pani Berta z domu Pawlczyk – jedna z najstarszych mieszkanek tej wsi, mająca już ponad 80 lat potrafi do dziś opowiedzieć jak dawniej wyglądało w jej rodzinie wesele. Rozmawia nie tylko po polsku ale także w gwarze mazurskiej. Usłyszeć żywą mowę ludzi z Mazur tak daleko od Polski jest niesamowitym przeżyciem.
We wsi Znamienka żyje ponad 600 mieszkańców, mieszkają w drewnianych domach, stale są blisko natury. Domowa kuchnia pełna mazurskich przepisów opiera się na prostych produktach pochodzących z przydomowego ogrodu. Świeże warzywa i mleko prosto od krowy, chleb ze sklepu ale także z wiejskiej piekarni serwowany na śniadanie stanowi niezapomniany smak przyjaźni gospodarzy. Życie budzi się wcześnie rano, gdy wschodzi nad stepem słońce gospodarz wychodzi wyprowadzić krowy i konie na wypas, bierze flintę i rusza na tzw. ochotę czyli polowanie. Najpopularniejszym autem jest tu tradycyjny „Moskwicz”, wygodny i mocny, a przede wszystkim łatwy w użytkowaniu. Szerokie drogi jeździ się po nich stosunkowo bezpiecznie i wygodnie.
Rzadkie goście z Polski odwiedzając wsie Znamienkę i Aleksandrówkę od razu mogą porozmawiać w ojczystym języku i cieszą się z tego, że tak daleko od Polski Polacy mówią po polsku, na co mieszkańcy odpowiadają: „My nie mówimy po polsku, a gadamy i nie jest to polski, a raczej mazurski, bo jesteśmy Mazurami!”. To najprawdziwsza i tak bardzo żywą gwarą mazurską – taka jakiej dziś na Mazurach już prawie nie ma.
Mazurzy zarówno na Mazurach w Mrągowie jak i na Syberii mają własną historię ale wspólną dla nas potrzebę stanowienia tożsamości bliskiej kraju Ojczystego. Wiedza na ten temat a przede wszystkim utrwalenie tego dziedzictwa jest naszym celem.
Kultura tradycyjna jest częścią historii kultury a pamięć historyczna tworzy dialog miedzy pokoleniami. W mazurskich wioskach dziś na Syberii, żyją potomkowie dawnych Mazurów – to często trzecie i czwarte pokolenie. Rozmawiając z rdzennymi mieszkańcami tych wsi można wyciągnąć wnioski o niezwykłej wartości zapamiętanych wycinków z przeszłości Mazur. Społeczność Aleksandrówki oraz drugiej wsi Znamienki posiada charakter zamkniętych osiedli na kształt enklaw, zapewne właśnie dzięki temu udało się do dziś zachować większą cześć oryginalnej gwary mazurskiej i zwyczajów.
W Znamience mieszka obecnie ponad 60 rodzin polskich (dane administracji wsi Znamienki). Polacy w domu modlitwy baptystów czytają Biblię i modlą się po polsku. Od 1999 r. w wiejskiej szkole podstawowej odbywają się fakultatywne zajęcia z języka polskiego, obecnie w 3 grupach wiekowych języka polskiego uczą się 49 uczniów , co stanowi 45% uczniów szkoły. W Znamience prowadzi swoją działalność kulturalno-oświatową oddział Kulturalno-Narodowej Organizacji Społecznej „Polonia” Republiki Chakasji (poczynając od roku 1999 r., oddział nosi nazwę „Mazury”). Kieruje tym oddziałem nauczycielka języka polskiego Olga Szuszenaczewa (z domu Sysko). Na przełomie XX-XXI w. dzięki działalności polonijnej dzieciom ze Znamienki udało się odwiedzić ojczyznę swoich pradziadów. Wyjazdy te wspierają Stowarzyszenie „Wspólnota Polska”, fundacja „Pomoc Polakom na Wschodzie”. W lecie 2011 roku dzięki Stowarzyszeniu „Zielone dzieci” oraz Hufca ZHP w Mrągowie udało się sprowadzić większe grupy dzieci i młodzieży na warsztaty artystyczne oraz pobyty harcerskie na ziemi mazurskiej. Potomkowie Mazurów zapoznali się z ziemią przodków i na pewno zawieźli do swoich domów cząstkę duszy pięknej krainy – Mazur.
Artiom Czernyszew - dziennikarz z Syberii, redaktor portalu Rodacy na Syberii uczestnik zgrupowania Inter Art Porolog przed Festiwalem Kulrtury Kresowej w Mrągowie
Współpraca Zofia Wojciechowska
