Vivat Konstytucja, vivat 3 Maja!

Zebranych przywitał Ambasador RP w Wilnie Jarosław Czubiński:

"Rzeczpospolita Obojga Narodów dała Europie chleb, tolerancję, demokrację, Barok i konstytucję. Dzisiaj pragniemy uczcić to radosne święto uchwalenia Konstytucji 3 Maja 1791 r. Pierwszej nowoczesnej ustawy zasadniczej w Europie, w której pojęcie „naród” oznaczało ogół mieszkańców Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, a nie tylko „stan szlachecki”.

Dzień Konstytucji 3 maja 1791, święto wspólnego dziedzictwa Rzeczypospolitej Obojga Narodów, od 2007 r. jest również obchodzony na Litwie. Nie wszyscy wiedzą o tym, że Konstytucja 3 Maja była pierwszym politycznym i urzędowym dokumentem w języku litewskim. Jak też o fakcie, iż przysięgę na wierność Konstytucji złożyło 27 z 33 obradujących wówczas szlacheckich sejmików Wielkiego Księstwa Litewskiego. Pod tym względem Ustawa Zasadnicza miała więcej zwolenników na Litwie niż w Polsce, gdzie z 45 sejmików jedynie 10 złożyło przysięgę na wierność Konstytucji.

Konstytucja bez wątpienia stała się dokumentem przełomowym. Nie tyle z powodu tego, iż była to pierwsza pisana konstytucja europejska, lecz bardziej ze względu na swoje nowatorskie postanowienia. Stanowiły one przełom-granicę pomiędzy ustrojem szlacheckim a czasami nowożytnymi, między tradycyjnym Barokiem a nowoczesnym Oświeceniem. Jej uchwalenie stało się symbolem, który przywracał „nadzieje na przyszłą wielkość” naszych państw i narodów. Wszystkie XIX-wieczne powstania przeciwko caratowi zarówno w Polsce, jak i na Litwie odbywały się pod sztandarem Konstytucji 3 Maja.

Konstytucja 3 Maja jest zatem ważnym elementem naszej pamięci zbiorowej. Jak to określono w rezolucji Sejmu litewskiego z 2007 r. – „testamentem Rzeczypospolitej Obojga Narodów”.

Konstytucja w swoich postanowieniach, wymieniając Koronę i Wielkie Księstwo Litewskie, mówiła o „wspólnej Ojczyźnie – Rzeczypospolitej”. Należy pamiętać, że w jej skład wchodzili nie tylko Polacy i Litwini, ale również Ukraińcy, Białorusini, Tatarzy, Karaimi i inne narodowości. My, tutaj zebrani, jesteśmy potomkami tamtych czasów, okresu wspólnych marzeń o nowoczesnym, równym, demokratycznym, wielokulturowym, wielowyznaniowym, tolerancyjnym i postępowym państwie.

Jeden z najświatlejszych litewskich intelektualistów XX wieku Michał Romer w swoich dziennikach, pisząc: „Jestem Polakiem, obywatelem prawowitym Litwy”, próbował zdefiniować tożsamość potomka owych czasów, potomka Rzeczypospolitej Obojga Narodów. „Litwa jest dla mnie ze stolicą Wilnem wspólną pospolitą Ojczyzną Litwinów i Polaków Litwy. (…) Ponieważ urodziłem się i rosłem na Litwie, ponieważ moje korzenie tkwią w tym kraju, aczkolwiek jestem człowiekiem kultury polskiej, nie uważam się za przybysza na Litwie (…).”

Pragnę wyrazić nadzieję, że ideały ojców Konstytucji 3 Maja – równoprawność, solidarność, jedność, które, co należy podkreślić, przyświecały również twórcom „Solidarności” i „Sąjudisu” w walce o odrodzenie i niepodległość, będą naszymi drogowskazami również dziś.

Kończąc zacytuję Sygnatariuszy tej Konstytucji: równi między równymi, wolni między wolnymi!

Vivat Konstytucja, vivat 3 Maja!" - przywitał wszystkich zebranych Jarosław Czubiński.